ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

     Ο άνθρωπος από τη φύση του είναι ένα ελεύθερο ον όπως και όλα τα όντα βέβαια σε αυτόν τον πλανήτη. Δεν υπάρχει ζωντανός οργανισμός που να είναι φτιαγμένος από τη φύση του να δέχεται τη σκλαβιά και την καταπίεση. Όλοι οι άνθρωποι λοιπόν σε όλη τους τη ζωή αναζητάνε την ελευθερία, αγωνίζονται για αυτή. Πολλές φορές μάχονται μέχρι τελικής πτώσεως για αυτή. Δεν υπάρχει κάτι καλύτερο από το να είσαι ελεύθερος. Κανένας δεν αντέχει να μην είναι ελεύθερος. Δεν μπορεί να ζήσει κάποιος φυσιολογικά αν δεν έχει κατ’ αρχήν αυτό το προνόμιο. Είναι κινητήριος δύναμη για τη συνέχιση της ύπαρξής μας.

     Τόση ώρα μιλάω για την ελευθερία. Γράφω ωραία πράγματα και ίσως αυτά που γράφω να αγγίζουν κάποιους και να τους κάνουν να νοιώθουν ωραία μέσα τους. Αλήθεια όμως τι είναι ελευθερία? Τι είναι αυτό που όλοι αναζητάμε και προσπαθούμε να αποκτήσουμε? Υπάρχει ή μήπως είναι μια ακόμα ψευδαίσθηση της ανθρώπινης νόησης? Γιατί αγωνιζόμαστε με τόσο πάθος για αυτήν? Είναι κάτι καλό ή μπορεί να μας βλάψει καμιά φορά? Η αλήθεια είναι πως η λέξη ελευθερία, όπως και αρκετές άλλες λέξεις δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο ορισμό. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι ελευθερία είναι να μπορείς να κάνεις ότι θέλεις. Ότι θέλω? Μπορώ δηλαδή να δείρω το γείτονα επειδή βάζει δυνατά μουσική? Δεν νομίζω… Κάποιος θα μπορούσε να προσθέσει πολύ σοφά ότι η κοινωνία των ανθρώπων έχει κάποιους νόμους και κανόνες που δεν πρέπει να καταπατώνται. Αν όμως ζούμε με κανόνες και νόμους τότε είμαστε περιορισμένοι. Δεν είμαστε πραγματικά ελεύθεροι. Άλλωστε πολλοί από εμάς έχουνε την αντίληψη πως είναι ωραίο να καταπατάς τους νόμους – κανόνες διότι έτσι νοιώθεις ακόμα πιο ελεύθερος. Θα πει κάποιος ότι αυτό είναι ανώριμο (η καταπάτηση των νόμων – κανόνων) και ότι το κάνουν μόνο τα παιδιά. Δεν πρέπει να τους καταπατάμε διότι φτιαχτήκανε για να μπορούμε να συνυπάρχουμε όλοι μαζί χωρίς να δημιουργούμε προβλήματα στους συνανθρώπους μας. Δηλαδή είναι ανώριμο που οι γυναίκες στις μουσουλμανικές χώρες προσπαθούνε να αφαιρέσουν από πάνω τους την μπούρκα? Υπερβολικό παράδειγμα ε? Ουσιαστικά με αυτό το σκεπτικό όλοι είμαστε ανώριμοι διότι όλοι κάνουμε μικρό παρανομίες καθημερινά (παράνομο παρκάρισμα, μικρό αδικίες προς τους συνανθρώπους μας, μικρό εξαπατήσεις που θεωρούμε ασήμαντες, παραβλέψεις κτλ). Αν ξέραμε μάλιστα ότι δεν μπορεί να μας ελέγξει κανείς (αστυνομία, εφορία κτλ) οι παρανομίες θα ανέβαζαν την αίσθηση ή ψευδαίσθηση της ελευθερίας στα ύψη. Η παραβίαση των νόμων – κανόνων στην καθημερινότητα τονίζουν και τονώνουν την αίσθηση αυτή.

     Ακόμα λοιπόν δεν βρήκαμε έναν ικανοποιητικό ορισμό για το τι είναι ελευθερία. Εντάξει υπάρχει ένας που βάζει κάπως τα πράγματα στη θέση τους. Ο ορισμός που μου αρέσει εμένα και θεωρώ πιο σωστό λέει το εξής: Ελευθερία είναι να κάνεις ότι θέλεις αλλά μην κάνεις αυτό που δεν θέλεις να σου κάνουν. Αυτός ο κανόνας συμπυκνώνει τις 10 εντολές και τους περισσότερους νόμους και κανόνες σου γραφτήκαν ποτέ, σε μία φράση. Πέρα από αυτό, ό καθένας μπορεί να δώσει το δικό του ορισμό ανάλογα με την αντίληψη του.

     Παγκοσμίως λοιπόν όλοι οι άνθρωποι θέλουνε την ελευθερία τους, ότι κι αν σημαίνει αυτό. Πως γίνεται όμως να ζητάς κάτι που δεν είναι ξεκάθαρο (ακόμα τουλάχιστον)? Στα μαθηματικά και στη φυσική λέμε το εξής: Για να οδηγηθείς στο σωστό αποτέλεσμα πρέπει να είναι πρώτα σωστή η ερώτηση. Πρέπει να ξέρεις καλά τι αναζητάς για να βρεθεί η σωστή λύση. Εκεί ακριβώς εστιάζεται το πρόβλημα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Αυτό είναι το σημείο που ο άνθρωπος κάνει το τραγικό λάθος και όχι μόνο δεν μπορεί να απολαύσει την ελευθερία του αλλά του γυρίζει και μπούμερανκ. Δεν ξέρουμε τι ακριβώς αναζητάμε… Αναλυτικότερα. Ας ξεκινήσω με ένα απλό παράδειγμα. Νιώθω την ανάγκη να φάω. Έχω στο μυαλό μου περίπου την εικόνα του φαγητού που θέλω να φάω. Κοτόπουλο με πατάτες για παράδειγμα. Ξέρω εμπειρικά πως είναι η εικόνα του και η γεύση του. Δεν ξέρω όμως πώς να το φτιάξω. Τελικά βάζω τα υλικά στο φούρνο όπως να ναι και το αποτέλεσμα είναι ένα άνοστο ξεροψημένο πράγμα χωρίς ιδιαίτερη γεύση. Άλλο φανταζόμουνα και άλλο βγήκε. Κάπως έτσι την πατάει ο άνθρωπος με την ελευθερία του. Ξέρει στο περίπου τι θέλει. Ξεκινάει τον αγώνα του για ελευθερία χωρίς να έχει μορφωθεί και φιλοσοφήσει αρκετά ώστε να έχει τα απαραίτητα εφόδια και προσόντα για να την δημιουργήσει. Τελικό αποτέλεσμα? Κάπου χάνει το νόημα, κάποιος του ασκεί επιρροές και τελικά όχι μόνο δεν καταφέρνει να νοιώσει ελεύθερος αλλά γίνεται υποσυνείδητα υποχείριο κάποιου εξυπνάκια. Αυτή είναι η αλήθεια. Κάνω λάθος? Ναι, η ελευθερία δεν χαρίζεται, δημιουργείται από εμάς τους ίδιους. Ναι, η ελευθερία χρειάζεται κατάλληλη μόρφωση και παιδεία για να μπορέσουμε να την αποκτήσουμε. Μπορώ να αναφέρω αμέτρητα παραδείγματα ψεύτικης ελευθερίας ειδικά στους δυτικούς πολιτισμούς που το παίζουν πολιτισμένοι και δημοκρατικοί. Η ελευθερία είναι τόσο όμορφη αλλά και τόσο επικίνδυνη όταν δεν ξέρουμε πώς να την χρησιμοποιήσουμε. Είναι ένα όπλο που μπορεί να μας προστατέψει αλλά μπορεί και να μας σκοτώσει αν δεν ξέρουμε να το χρησιμοποιήσουμε σωστά. Φταίμε όλοι για αυτό.

     Η ελλιπής μόρφωση και παιδεία, οι επιρροές από τα τεράστια πακέτα πληροφόρησης και παραπληροφόρησης που δεχόμαστε καθημερινά, η χαλάρωση των ηθών, η φθορά και έλλειψη των αξιών, οι γρήγοροι ρυθμοί της ζωής, ο παράλογος αγώνας για αναζήτηση περισσότερων απολαύσεων (λες και λίγες έχουμε και αποκτώντας κι άλλες θα τονώσουμε την ελευθερία που δεν έχουμε και θα δώσουμε άλλο νόημα στην ήδη άθλια ζωή μας που δεν διορθώνεται με shopping therapy ούτε με τρέλες στις Σεϋχέλλες αλλά μόνο με αγάπη προς τους συνανθρώπους μας), ή αδιαφορία για το «είναι» και η προσήλωση στο «φαίνεστε». Αυτά είναι κάποια από τα στοιχεία που μας εμποδίζουν να κατανοήσουμε τι είναι αυτό το πράγμα που λέγεται ελευθερία και πώς να το αποκτήσουμε. Μέχρι σήμερα δεν έχουμε καταφέρει και πάρα πολλά. Πάντα αγωνιζόμαστε για αυτή και πάντα κάποιος μας κάνει υποχείριο του πάνω στην προσπάθεια μας (βλέπε παγκοσμιοποίηση, η απόλυτη φαινομενική ελευθερία) ή απλά σηκώνουμε τα χέρια μας και βγάζουμε μόνοι μας τα μάτια μας. Θεωρώ κάτι πολύ σημαντικό που ξεχωρίζει, το μυθιστόρημα του Michael Crichton με τίτλο Sphere στα Ελληνικά Σφαίρα του 1987 όπου έγινε και ταινία. Με λίγα λόγια σε αυτό το μυθιστόρημα μια ομάδα επιστημόνων βρίσκουν στον βυθό της θάλασσας ένα διαστημόπλοιο το οποίο κρύβει μέσα του μια σφαίρα με κάποιες απροσδιόριστες δυνάμεις. Όποιος έρχεται σε επαφή με τη σφαίρα αποκτά κάποιες δυνάμεις και μπορεί να πραγματοποιεί κάθε τι που σκέφτεται. Το αποτέλεσμα? Μη έχοντας συνειδητοποιήσει τι ακριβώς τους συμβαίνει και τι μπορούν να κάνουν με αυτή τη δύναμη που τους προσφέρθηκε (η απόλυτη ελευθερία θα συλλογιστούν κάποιοι) η ομάδα έχει πολλά προβλήματα. Σαν άνθρωποι που ήταν με αδυναμίες, δεν μπόρεσαν να ελέγξουν το μυαλό τους και κάνανε «λάθος» σκέψεις όπου στην συνέχεια η Σφαίρα φρόντιζε να υλοποιηθούν. Τελικά μετά από αρκετές καταστροφές και θανάτους που προκάλεσαν σε συναδέλφους τους απομακρύνανε τη σφαίρα διότι καταλάβανε από μόνοι τους (λογικοί επιστήμονες) ότι δεν είναι σε θέση, στο πνευματικό επίπεδο που βρίσκονταν, να ελέγξουν μια τέτοια δύναμη. Νομίζω ότι ο συγγραφέας καθρέφτισε μέσα από το βιβλίο (και την ταινία) την πραγματικότητα της ζωής περί ελευθερίας και εξουσίας θα έλεγα.

     Κατά τη γνώμη μου ο άνθρωπος βρίσκεται πνευματικά σε χαμηλό επίπεδο ακόμα. Δεν είναι σε θέση να ελέγξει μια τέτοια δύναμη. Δεν μπορεί να την δαμάσει, να την νιώσει σωματικά και πνευματικά και στο τέλος να την κάνει δικιά του. Πρέπει να περάσουν πολλές γενιές ακόμα. Ίσως χρειαστεί ο κόσμος να ξανά γεννηθεί πολλές φορές μέσα από τις στάχτες του για να καταφέρει κάτι τέτοιο. Την επόμενη φορά που θα κάνετε κάτι στη ζωή σας και θα νοιώσετε ελεύθεροι, ξανά σκεφτείτε το. Τι σημαίνει αυτό? Πόσο ελεύθεροι είστε τελικά?

Με σεβασμό, ο αυστηρός και καυστικός

Δόκτωρ Τζέκιλ